Năng suất vượt trội

Vườn cà phê 2,5 ha của ông Nguyễn Tấn Lục ở thôn 4, xã Chư Sê (tỉnh Gia Lai) được tái canh trong mùa mưa năm 2022. Cùng với trồng mới vườn cà phê, ông Lục còn trồng xen cây hồ tiêu và sầu riêng để vừa làm cây che bóng cho cà phê, vừa tăng thu nhập trên cùng diện tích. Đến nay, sau 3 năm trồng, nhờ áp dụng đúng kỹ thuật, chăm sóc cẩn thận và canh tác theo hướng hữu cơ, vườn cà phê của ông Lục phát triển rất tốt, cành tán sum suê, sai quả, cho năng suất cao ngoài mong đợi.

Ông Lục phấn khởi: “Năm nay dù mới ra bói nhưng một số cây đã đạt tới 15 kg quả tươi. Với lượng quả trên cây, tôi ước năng suất đạt 7 - 8 tấn quả tươi/ha (khoảng 1,2 - 1,5 tấn nhân khô), quả cà phê to, đồng đều. Sau 2 - 3 năm nữa khi cà phê cho năng suất ổn định, vườn cà phê tái canh của gia đình tôi chắc chắn phải đạt 4,5 - 5 tấn nhân khô/ha”. Trước khi tái canh, vườn cà phê gia cỗi của gia đình ông Lục chỉ đạt khoảng 1,5 tấn nhân/ha. Kết quả này cho thấy hiệu quả rõ rệt của việc tái canh, đặc biệt khi kết hợp giữa giống mới và phương pháp canh tác hữu cơ.

Gia đình ông Lê Văn Hiền ở thôn 10, xã Hòa Thắng, tỉnh Đắk Lắk có 1 ha cà phê, trước đây sử dụng giống cũ và bị già cỗi nên dù chăm sóc tốt nhưng năng suất chỉ đạt khoảng 2 tấn/ha. Để nâng cao năng suất, năm 2015, ông Hiền đã quyết định tái canh toàn bộ diện tích cà phê của gia đình, hiện vườn cà phê luôn cho năng suất ổn định từ 4,5 - 5 tấn nhân/ha, bên cạnh đó nhờ sử dụng giống mới nên kháng được bệnh gỉ sắt và chống chịu khô hạn tốt hơn.

HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Lam Anh (xã Đăk Đoa, Gia Lai) có 300 ha cà phê. Những năm trước các xã viên đã tập trung tái canh được khoảng 20 - 30 ha cà phê già cỗi. Ông Lê Hữu Anh, Giám đốc HTX cho biết những diện tích cà phê được tái canh nhờ sử dụng giống mới và áp dụng quy trình kỹ thuật tiên tiến nên sinh trưởng tốt, cho năng suất và chất lượng vượt trội. Những vườn cà phê 25 - 30 tuổi năng suất chỉ đạt 1 - 1,5 tấn nhân/ha, trong khi cà phê tái canh sau 3 - 4 năm cho năng suất ổn định từ 3,5 - 4 tấn nhân/ha, thậm chí 5 tấn/ha đối với những hộ đầu tư tốt về giống và quy trình kỹ thuật canh tác.

Mô hình tái canh cà phê kết hợp trồng xen sầu riêng và mắc ca, vừa tạo bóng mát vừa đem lại thu nhập cao cho người dân Tây Nguyên. Ảnh: PC.
Mô hình tái canh cà phê kết hợp trồng xen sầu riêng và mắc ca, vừa tạo bóng mát vừa đem lại thu nhập cao cho người dân Tây Nguyên. Ảnh: PC.

Tuy nhiên từ năm 2024 đến nay, việc tái canh cà phê trên địa bàn xã Đăk Đoa gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân do giá cà phê liên tục tăng cao, mang lại lợi nhuận tốt nên người dân không muốn chặt bỏ những vườn cà phê đang cho thu hoạch.

“Hiện giá cà phê ổn định ở mức cao, người dân có tâm lý tận dụng để tăng thu nhập thay vì tái canh, bởi nếu đầu tư lại từ đầu thì phải mất khoảng 3 năm mới có thể thu hoạch”, ông Lê Hữu Anh nói và cho biết, HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Lam Anh cũng thường tuyên truyền, vận động xã viên tích cực tái canh vườn cà phê già cỗi và phối hợp với ngành nông nghiệp tổ chức tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn người dân chọn giống, cải tạo đất, bón phân và chăm sóc cây đúng quy trình.

“Thực tế cho thấy những vườn cà phê tái canh được người dân chịu khó đầu tư chăm sóc, áp dụng đúng kỹ thuật đều phát triển rất tốt, năng suất cao, chất lượng hạt đồng đều, mang lại thu nhập ổn định và bền vững”, ông Lê Hữu Anh khẳng định.

5 năm tái canh được gần 75.000 ha

Theo Cục Trồng trọt và BVTV, Đề án tái canh cà phê giai đoạn 2021 - 2025 của Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đặt mục tiêu tái canh 91.000 ha tại các tỉnh Tây Nguyên, trong đó trồng tái canh 64.000 ha, ghép cải tạo 27.000 ha. Cụ thể tỉnh Lâm Đồng (Lâm Đồng cũ + Đắk Nông cũ) diện tích tái canh và ghép cải tạo 54.000 ha; tỉnh Đắk Lắk 24.000 ha, tỉnh Gia Lai 11.000 ha, tỉnh Quảng Ngãi (Kon Tun cũ) 2.000 ha.

Để triển khai hiệu quả Đề án, các tỉnh Tây Nguyên đã ban hành quyết định phê duyệt kế hoạch tái canh cà phê giai đoạn 2021 - 2025, thực hiện tái canh trên diện tích cà phê già cỗi có năng suất, chất lượng thấp bằng các giống cà phê mới có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu sâu bệnh, cho năng suất, chất lượng cao, phù hợp với các tiêu chuẩn xuất khẩu.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV cho biết, kết quả tái canh, ghép cải tạo cà phê giai đoạn từ năm 2021 đến tháng 9/2025 tại các tỉnh Tây Nguyên (cũ) đạt 74.503 ha, bằng 82% kế hoạch. Cụ thể, tỉnh Lâm Đồng đã thực hiện được 45.644 ha, Đắk Lắk đạt 17.874 ha, Gia Lai đạt 9.150 ha và tỉnh Quảng Ngãi đạt 1.824 ha.

Theo đánh giá của các chuyên gia, chương trình tái canh cà phê những năm qua tại Tây Nguyên đã đem lại nhiều hiệu quả. Hầu hết diện tích cà phê tái canh được trồng bằng giống mới, cây sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao, chất lượng tốt, mang lại hiệu quả kinh tế rất rõ rệt, góp phần vào chương trình phát triển cà phê bền vững.

Giống phục vụ tái canh phần lớn là các giống cà phê vối cao sản mới, không những cho năng suất cao, chất lượng nhân tốt mà còn chống chịu bệnh gỉ sắt rất tốt như TR4, TR9, TR11, TR13, TRS1... Đặc biệt, những năm qua việc tái canh được người dân sử dụng các giống cà phê TR4, TR15, cà phê dây, xanh lùn. Những giống này có thời gian chín muộn (từ tháng 1 đến tháng 2), là thời điểm Tây Nguyên đã vào mùa khô nên rất thuận lợi cho việc thu hoạch, chế biến sản phẩm, giảm áp lực công thu hoạch, đồng thời giảm được một đợt tưới.

Người dân cũng thực hiện tốt việc trồng xen các loại cây có giá trị kinh tế cao (sầu riêng, hồ tiêu, mắc ca…) trong quá trình tái canh cà phê, không những làm cây che bóng mà còn tăng thu nhập trên cùng đơn vị diện tích.

Tuy nhiên theo Cục Trồng trọt và BVTV, tái canh cà phê cần vốn đầu tư, chi phí ban đầu lớn, thời kỳ kiến thiết cơ bản từ 3 - 5 năm. Bên cạnh đó, từ năm 2024 đến nay, do giá cà phê tăng cao, hiệu quả sản xuất cà phê tăng nên nông dân chưa mạnh dạn tái canh vì sợ mất thu nhập trong giai đoạn kiến thiết cơ bản.

Ngoài ra, vốn ưu đãi cho tái canh cũng là lực cản. Theo quy định, việc giải ngân vốn vay sẽ thực hiện làm nhiều lần theo tiến độ tái canh cà phê, mỗi lần giải ngân phải kiểm tra tiến độ thực hiện dự án, tình hình sử dụng vốn của người dân, trong khi tâm lý người dân rất e ngại điều này, vì vậy nhiều hộ dân sẵn sàng vay vốn của ngân hàng thương mại với lãi suất cao hơn để được giải ngân một lần...

Theo cục Trồng trọt và BVTV, những năm qua, một số mô hình trồng xen trong vườn cà phê đã mang lại hiệu quả kinh tế cao như: Mô hình cà phê xen sầu riêng cho lợi nhuận cao nhất, đạt trên 330 triệu đồng/ha, mô hình cà phê xen hồ tiêu đạt trên 300 triệu đồng/ha. Các mô hình cà phê xen bơ và cà phê xen mắc ca cũng cho lợi trên 200 triệu đồng/ha. Trồng xen canh cà phê giúp người dân tối đa hóa giá trị sử dụng đất, đa dạng hóa thu nhập, giảm thiểu rủi ro, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế trên cùng đơn vị diện tích đất canh tác.

Theo Phương Chi - Tuấn Anh/ NNVN