Sinh kế từ vùng trũng

Ngày 28/11, Trung tâm Khuyến nông An Giang phối hợp với UBND xã Vĩnh Hoà Hưng (tỉnh An Giang) tổ chức ngày hội tham quan thu hoạch mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa trong mùa nước nổi.

Đã nhiều năm qua, người dân ấp 6A, xã Vĩnh Hòa Hưng (An Giang) không sản xuất vụ lúa thu đông mà đón nước lũ tràn đồng để đăng quầng (vây lưới) thả nuôi các loại cá chép, mè hoa, lóc, trê…, tạo mô hình sinh kế mới với chi phí thấp. Xã Vĩnh Hòa Hưng có diện tích gần 9.600ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp chiếm hơn 99%. Những năm gần đây, người dân không chỉ trồng lúa, khóm, rau màu hay cây ăn trái mà còn mở rộng diện tích nuôi thủy sản với hơn 200ha, chủ yếu tận dụng ao, mương vườn và mặt ruộng trong mùa lũ.

Ấp 6A là vùng trũng, toàn bộ diện tích đất sản xuất bị bỏ trống sau vụ hè thu khi nước lũ kết hợp triều cường gây ngập sâu. Không thể trồng lúa, người dân đã tự nghĩ cách “gỡ khó” bằng việc thả cá trên đồng, vừa khai thác nguồn thức ăn tự nhiên, vừa tạo sinh kế mới, phù hợp với điều kiện địa phương. Những tháng mùa nước nổi, những cánh đồng lúa lại biến thành ao nuôi thủy sản, trở thành “nguồn sống thứ hai” của nhiều hộ dân nhờ mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa.

Bà Trần Thị Bé Tư có 5ha đất sản xuất, sau khi thu hoạch xong vụ lúa hè thu, bà chờ nước lũ tràn đồng và mua 70kg cá giống, gồm 40kg cá mè, 30kg cá chép thả vào ruộng. Sau hơn 3 tháng nuôi, bà Tư kéo lưới thu hoạch được 2,5 tấn cá mè và 600kg cá chép. Thương lái đến tận ruộng thu mua cá chép với giá 14.000 đồng/kg, cá mè 12.000 đồng/kg, mang lại nguồn thu gần 40 triệu đồng, trừ chi phí còn lời 30 triệu đồng.

Về kỹ thuật, bà Tư cho biết sau khi thu hoạch lúa phải cho nước vào ruộng để rơm rạ phân hủy, khi nào hết hôi thúi, nước trong lại mới tiến hành thả cá giống, hạn chế cá mới thả bị chết. Với cá chép và cá mè hoa thả chung, mật độ thả khoảng 20kg cá giống/ha, cỡ giống 80 - 120 con/kg.

Lưới quây phải có chiều cao từ 1,2 - 1,5m, làm giềng trên và dưới, dùng cọc cắm vây quanh khu ruộng nuôi. Chân lưới phải được gim sâu dưới mặt đất và thường xuyên kiểm tra, tránh trường hợp cá soi chân lưới thoát ra ngoài. Nếu nuôi mật độ dày có thể bổ sung thêm thức ăn như cám gạo giúp cá duy trì tăng trưởng.

Chi phí thấp, hiệu quả kép

Tại ngày hội thu hoạch mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa trong mùa nước nổi, các đại biểu thích thú khi hộ nuôi kéo lưới thu hoạch cá. Mỗi mẻ lưới có thể vây bắt từ vài trăm ký đến cả tấn cá thương phẩm, cá vẫy nước tung trắng xóa. Hiện toàn ấp 6A đã có 85ha nuôi cá đăng quầng và thành lập tổ hợp tác với 29 thành viên, được tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật và kết nối đầu ra.

Ông Nguyễn Văn Thiềm, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hòa Hưng cho biết, mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa trong mùa lũ phù hợp với điều kiện tự nhiên của địa phương. Do đó, xã có kế hoạch hỗ trợ các hộ dân mở rộng diện tích nuôi lên khoảng 400ha. Phối hợp với các đơn vị chuyên môn để tập huấn kỹ thuật, chọn giống cá thích nghi, khuyến cáo mật độ thả nuôi, thời gian thả, thu hoạch đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật. Hỗ trợ hình thành hợp tác xã nuôi thủy sản nhằm quản lý cộng đồng, liên kết tiêu thụ và nâng cao giá trị sản phẩm.

Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông An Giang đánh giá đây là mô hình sinh kế mùa nước nổi với quy trình nuôi đơn giản, chi phí đầu tư thấp nhưng mang lại hiệu quả nhiều mặt, cả về kinh tế, môi trường và xã hội.

Điểm đặc biệt của mô hình là không tốn chi phí thức ăn. Cá mè hoa ăn tảo, phù du và bùn bã hữu cơ, cá chép ăn động vật đáy, giun, ốc, ấu trùng côn trùng và cả lúa chét còn sót lại. Nhờ đó nông dân nuôi cá đạt lợi nhuận rất cao, gấp 2 - 3 lần so với chí phí đầu tư.

Không chỉ mang lại thu nhập tốt, mô hình còn góp phần nâng cao độ phì nhiêu của đất. Cá ăn sạch rong rêu, lúa chét, côn trùng, giúp đồng ruộng được "tái tạo” tự nhiên. Lượng phân hữu cơ cá thải ra giúp cho vụ lúa đông xuân có thể giảm 20 - 30% lượng phân bón hóa học. Lũ về mang phù sa, tạo không gian sinh sản cho nhiều loài cá tôm tự nhiên, giúp cân bằng hệ sinh thái đồng ruộng.

Việc cả cánh đồng cùng triển khai mô hình nuôi cá giúp hạn chế tình trạng khai thác thủy sản bằng xung điện, giữ được nguồn lợi tự nhiên và tăng tính đoàn kết trong cộng đồng. Tổ hợp tác cá đăng quầng còn phát triển nghề làm mắm cá chép, cá mè hoa, nhiều hộ tận dụng cá nhỏ không đạt kích cỡ thương lái thu mua để chế biến thành sản phẩm truyền thống. Sản phẩm mắm cá chép, mè hoa đang được đăng ký thương hiệu và trở thành sản phẩm OCOP của địa phương, mở ra hướng đi bền vững hơn.

Mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa đang chứng minh hiệu quả thiết thực, tạo sinh kế mùa nước nổi, cải thiện môi trường đồng ruộng và mở ra hướng sản xuất bền vững cho nông dân Vĩnh Hòa Hưng. Đây là cách làm đáng để nhiều vùng trũng của An Giang nghiên cứu, nhân rộng trong thời gian tới.

Theo Đ.T.Chánh/ NNVN