Sáng đầu đông, thôn Trâm Khê (xã Thượng Hồng, TP Hải Phòng) như bừng dậy trong một nhịp sống mới. Con đường dẫn vào UBND xã nhộn nhịp tiếng chân, tiếng nói cười của bà con nông dân. Dù mô hình dưa lưới không bắt đầu từ Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Thái Hòa, nhưng chính Hợp tác xã đã tạo ra không gian để bà con cùng nhau chia sẻ, tìm hiểu và học hỏi. Mỗi buổi sinh hoạt, mỗi câu chuyện trao đổi lại trở thành một “mùa gieo hạt” đặc biệt - gieo hạt tri thức.

Ông Nguyễn Văn An, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Thái Hòa chia sẻ: “Dưa lưới không khó, nhưng muốn thành công thì phải học. Ai biết rồi thì chỉ cho người chưa biết. Hợp tác xã luôn sẵn sàng đồng hành để bà con tự tin mở rộng mô hình”.

Ông kể, từ trước đến nay, xã Thượng Hồng chủ yếu trồng lúa và rau màu truyền thống. Khi một số hộ bắt đầu tìm hiểu mô hình dưa lưới từ các địa phương khác, Hợp tác xã không can thiệp mô hình mà đứng phía sau hỗ trợ tinh thần, khuyến khích bà con học hành bài bản, làm theo hướng dẫn kỹ thuật để tăng cơ hội thành công.

Việc bà con tự tìm mô hình từ nơi khác, rồi quay về cùng nhau học hỏi, chia sẻ đã tạo nên sự chuyển động mới mẻ mà trước đây ít ai hình dung được. Để thành công, các xã viên thường xuyên trao đổi cách chuẩn bị giá thể, chọn giống, che phủ nilon, tưới nhỏ giọt, xử lý sâu bệnh bằng chế phẩm sinh học… Những điều từng xa lạ nay lại trở thành chuyện quen thuộc giữa làng quê.

Là một trong những hộ điển hình trong mô hình trồng dưa lưới, bà Lê Thị Ly ở thôn Trâm Khê nhớ lại hành trình bắt đầu của mình - hành trình từ một câu hỏi rất đỗi mộc mạc.

“Khi nghe phong phanh ở huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương (trước đây) có mô hình dưa lưới, tôi tò mò lắm. Tôi hỏi thẳng lãnh đạo huyện: dưa lưới có khó trồng không, mình có làm được không. Lãnh đạo bảo: làm được, chỉ cần chịu học”.

Từ câu trả lời ấy, bà Ly bắt đầu tìm hiểu. Những chuyến đi thực tế, những cuộc trò chuyện với hộ sản xuất ở nơi khác giúp bà mở ra một thế giới hoàn toàn mới, nơi có nhà màng, hệ thống tưới nhỏ giọt, nhật ký sản xuất và quy trình kỹ thuật rõ ràng.

Bà kể: “Lần đầu bước vào nhà màng, tôi choáng ngợp lắm. Nhưng học dần, hiểu dần, rồi tự tin dần. Không ngờ có ngày mình trồng được cả nhà màng rộng thế này”.

Cũng là người tìm đến mô hình dưa lưới bằng sự tò mò và ham học hỏi, bà Hoàng Thị Thuận ở thôn Trâm Khê, xã Thượng Hồng chia sẻ: “Hôm đó tôi gọi điện hỏi cậu em trai đang trồng dưa lưới ở nơi khác xem có khó không. Nó bảo: chịu khó học thì được, kỹ thuật em chỉ cho hết”.

Từ cuộc trò chuyện ấy, cả gia đình bà bàn nhau thử làm. Con trai bà theo cậu xuống mô hình nhiều lần, ghi chép từng kỹ thuật, rồi về dựng nhà màng cùng mẹ.

“Không ngờ từ chỗ bỡ ngỡ, giờ cháu nó làm thạo lắm. Tôi già rồi mà vẫn học được, nhờ xem, nhờ hỏi, nhờ nhìn người ta làm”, bà cười, đôi mắt ánh lên niềm tự hào.

Câu chuyện của bà Thuận cho thấy sức lan tỏa tự nhiên của tri thức: người dân tìm đến mô hình ở nơi khác, tự học, tự làm, rồi quay về chia sẻ kinh nghiệm cho cộng đồng.

Hợp tác xã - cầu nối tri thức với người dân

Dù không phải đơn vị đưa mô hình về, Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Thái Hòa vẫn đóng vai trò quan trọng: kết nối tri thức trong cộng đồng. Hộ nào làm tốt, Hợp tác xã mời chia sẻ. Hộ mới làm sẽ tổ chức sinh hoạt kỹ thuật. Nếu người dân có khó khăn sẽ liên hệ chuyên gia, người có kinh nghiệm để hướng dẫn.

Hợp tác xã không làm thay bà con, nhưng luôn đứng phía sau như một “điểm tựa” về tinh thần và thông tin.

Nhờ cách làm này, Trâm Khê trở thành nơi tri thức lan tỏa tự nhiên nhất. Người dân học lẫn nhau, xem nhau làm, hỗ trợ từ những điều nhỏ nhất như mua giống, chọn phân, đến những việc lớn như dựng nhà màng hay xử lý bệnh cho cây.

Từ vài hộ tiên phong, mô hình dưa lưới nay đã trở thành phong trào, không phải phong trào chạy theo phong trào, mà là phong trào của tri thức và sự chủ động.

Lãnh đạo UBND xã Thượng Hồng nhìn nhận: chính sự tự học, tự tìm tòi, tự làm của người dân đã tạo ra sức bật mạnh mẽ cho mô hình dưa lưới. UBND xã và Hợp tác xã chỉ đóng vai trò đồng hành. Điều quan trọng là bà con không chờ ai đến “mang mô hình về”, mà tự tìm, tự học, rồi tự phát triển.

Đây cũng là hướng đi phù hợp với chủ trương phát triển nông nghiệp chất lượng cao, bền vững và thông minh của địa phương.

Tri thức đã “bước vào” từng nhà màng, từng luống dưa. Nó không còn là điều gì xa xôi hay chỉ có trong các lớp tập huấn, mà trở thành một phần của đời sống sản xuất hằng ngày gần gũi và thiết thực.

Nhưng giá trị rõ rệt nhất của tri thức vẫn nằm ở phía trước: khi tri thức biến thành trái ngọt và thu nhập cho người trồng.

Và đó sẽ là câu chuyện tiếp theo mà Báo Nông nghiệp và Môi trường muốn kể trong Bài 2: câu chuyện về thu nhập, về sự đổi thay trong từng hộ dân, và về khát vọng làm giàu chính đáng trên mảnh đất Thượng Hồng nơi tri thức đã nảy mầm từ những câu hỏi rất nhỏ của người nông dân.

Theo Xuân Phương - Lan Chi - Phạm Hoàng/ NNVN