Xã Dền Sáng (tỉnh Lào Cai) nằm ở độ cao hơn 1.500m so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ quanh năm, rất thích hợp cho cây hoa ly phát triển. Những năm gần đây, cùng với chuyển dịch cơ cấu cây trồng, hoa ly đã trở thành cây trồng mới trong phát triển kinh tế của người dân Dền Sáng, mang lại thu nhập ổn định và góp phần xây dựng nông thôn mới vùng cao. Từ xã vùng cao khó khăn, cây hoa ly đã giúp Dền Sáng trở thành điểm sáng phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, Dền Sáng cũng gặp nhiều khó khăn trong sản xuất. Hoa ly là cây trồng mẫn cảm với điều kiện môi trường bất lợi, dễ bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh, nhất là bệnh thối củ, thối rễ và các loại nấm gây hại trong đất.

Trước đây nông dân chủ yếu xử lý bằng thuốc hóa học khi phát hiện cây bị bệnh dẫn đến chi phí tăng cao và chất lượng sản phẩm không ổn định. Ông Giàng Seo Páo, một hộ trồng hoa ly tại xã Dền Sáng chia sẻ: “Trồng hoa ly vất vả lắm. Trước kia không có kỹ thuật, cây bị bệnh là chỉ còn cách phun thuốc. Mùa nào trời ẩm thì sâu, nấm bệnh nhiều, hoa không đều, củ bị thối, thiệt hại lớn", ông Páo cho biết.

Trước thực tế đó, việc áp dụng mô hình quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM) trong sản xuất hoa ly được xem là bước đi cần thiết giúp người dân thay đổi tập quán sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường.

Ông Lưu Chung Thành, Trưởng phòng Kinh tế xã Dền Sáng chia sẻ: "Để quản lý, bảo vệ sức khoẻ cây ly, chúng tôi phải phối hợp với cán bộ kỹ thuật theo dõi quá trình sinh trưởng của cây, cập nhật các chỉ số về độ ẩm đất, nhiệt độ, dinh dưỡng và dấu hiệu sâu bệnh. Thường xuyên phối hợp với cán bộ kỹ thuật định kỳ xuống tận ruộng kiểm tra, hướng dẫn cách nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường, qua đó giúp người dân hiểu rằng cây trồng cũng có sức khỏe. Khi đất bị thoái hóa, vi sinh vật có lợi giảm, cây dễ nhiễm bệnh".

Thay vì chỉ dùng thuốc khi bệnh xuất hiện, bà con được hướng dẫn cách cải tạo đất, sử dụng phân hữu cơ, chế phẩm sinh học và ghi chép toàn bộ quá trình canh tác. Nhờ được hướng dẫn cụ thể, nhiều hộ trồng hoa ly đã mạnh dạn áp dụng quy trình mới: làm đất sạch, xử lý củ giống bằng chế phẩm sinh học, sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước và chỉ phun thuốc khi thực sự cần thiết.

Bà Tẩn San Mẩy ở thôn Ngải Chồ, một hộ trồng hoa ly ở xã Dền Sáng phấn khởi cho biết: "Trước đây mỗi vụ phải phun thuốc tới chục lần, tốn kém lắm. Giờ áp dụng cách mới, chỉ phun vài lần, cây khỏe hơn, hoa đều, bán được giá cao hơn mà môi trường cũng đỡ độc hại. Đặc biệt, việc ghi chép nhật ký chăm sóc cây trồng giúp người dân dễ dàng kiểm soát quy trình sản xuất, phục vụ truy xuất nguồn gốc sản phẩm - điều kiện tiên quyết để đưa hoa ly Dền Sáng tham gia chuỗi cung ứng hoa cao cấp".

Sau hơn một năm triển khai, mô hình quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp trên hoa ly tại Dền Sáng bước đầu cho kết quả tích cực. Tỷ lệ sâu bệnh giảm 40 - 50%, năng suất tăng từ 10 - 15%, chi phí thuốc bảo vệ thực vật giảm hơn 30%. Cây ly phát triển đồng đều, thân cứng, nụ to, màu hoa bền và ít bị rụng...

Ngoài hiệu quả kinh tế, điều đáng mừng là nhận thức của người trồng hoa đã thay đổi rõ rệt. Họ không còn phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc hóa học mà chủ động phòng ngừa bằng biện pháp sinh học và quản lý đất trồng bền vững. Một số hộ đã liên kết thành tổ hợp tác, chia sẻ dữ liệu chăm sóc hoa ly qua ứng dụng trên điện thoại, cùng nhau điều chỉnh lịch tưới, bón phân phù hợp với thời tiết.

Ông Phạm Trung Kiêm, Chủ tịch UBND xã Dền Sáng cho biết: “Mô hình này giúp người dân tiếp cận khoa học kỹ thuật hiện đại, sản xuất an toàn hơn, năng suất ổn định hơn. Quan trọng nhất là bà con tin vào cách làm mới. Xã sẽ tiếp tục mở rộng diện tích áp dụng, phấn đấu hình thành vùng sản xuất hoa ly chất lượng cao, có thương hiệu riêng".

Đến nay, nhiều thương lái từ Hà Nội, Hải Phòng và Nam Định đã chủ động đến tận nơi thu mua hoa ly của Dền Sáng. Một số doanh nghiệp xuất khẩu cũng bắt đầu quan tâm bởi sản phẩm có chất lượng đồng đều, màu sắc đẹp, thời gian tươi lâu, đạt tiêu chuẩn cho các thị trường yêu cầu cao.

Những cánh đồng hoa ly ở Dền Sáng đang dần khoác lên mình diện mạo mới xanh hơn, sạch hơn và cho hiệu quả kinh tế cao hơn. Nông dân nơi đây không chỉ học được cách trồng hoa đẹp mà còn biết giữ “sức khỏe” cho đất, cho cây và cho chính mình. Bước đi nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn này đang mở ra hướng phát triển bền vững cho ngành hoa của Lào Cai, góp phần thực hiện mục tiêu nông nghiệp xanh, tuần hoàn, thích ứng biến đổi khí hậu.

Theo Bích Hợp/ NNVN