Từ chủ trương đến thực tiễn đồng ruộng

Những cánh đồng lúa xanh mướt trải dài từ vùng Tứ giác Long Xuyên đến các xã, phường trọng điểm sản xuất lúa gạo của An Giang đang phản ánh sinh động một hướng đi mới: sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh. Với quyết tâm cao của ngành nông nghiệp và sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống, An Giang được xem là một trong những địa phương triển khai hiệu quả Đề án “Phát triển bền vững một triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL đến năm 2030”.

Theo kế hoạch năm 2025, An Giang thực hiện 142.255 ha lúa tham gia Đề án, định hướng đến năm 2030 đạt 351.362 ha. Đến vụ thu đông 2025, kết quả triển khai đã vượt nhiều chỉ tiêu đề ra. Diện tích áp dụng 3 tiêu chí (xiết nước 1–2 lần, giảm phân, giảm thuốc bảo vệ thực vật) đạt 150.551 ha, áp dụng 4 tiêu chí (thêm giảm giống) đạt 108.753 ha và áp dụng đầy đủ 5 tiêu chí (bao gồm thu gom rơm) đạt 43.433 ha.

Điểm đáng ghi nhận là các tiêu chí không chỉ được “ghi trên giấy” mà đã trở thành thói quen canh tác mới của nông dân. Gieo sạ thưa, sử dụng giống xác nhận, tưới ngập khô xen kẽ (AWD), giảm phân – thuốc và xử lý rơm rạ sau thu hoạch giúp đồng ruộng “dễ thở” hơn, chi phí giảm rõ rệt.

Tham gia mô hình sản xuất lúa giảm phát thải suốt ba vụ đông xuân, hè thu và thu đông 2024–2025, ông Nguyễn Văn Hòa, nông dân xã Châu Phú, chia sẻ: “Ban đầu tôi cũng lo vì sạ thưa, giảm phân thì sợ lúa không đạt năng suất. Nhưng làm theo hướng dẫn kỹ thuật, ruộng lúa khỏe, sâu bệnh ít. Ba vụ liền, chi phí giảm hơn 4 triệu đồng mỗi hecta, năng suất vẫn cao, lợi nhuận tăng rõ ràng”.

Không riêng ông Hòa, nhiều nông dân khác cho biết sản xuất theo quy trình giảm phát thải giúp ruộng lúa bền hơn, đất tơi xốp, ít ô nhiễm nước và không khí. Đặc biệt, việc thu gom rơm thay vì đốt ngoài đồng đã góp phần giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện môi trường nông thôn.

Kết quả mô hình trình diễn năm 2025 cho thấy, tại An Giang (cũ), chi phí sản xuất giảm trung bình 4,12 triệu đồng/ha; năng suất lúa tươi cao hơn 0,78 tấn/ha so với ruộng đối chứng; lợi nhuận tăng thêm hơn 9,3 triệu đồng/ha. Đây là những con số thuyết phục, tạo niềm tin để nông dân mạnh dạn nhân rộng.

Vai trò “đầu kéo” của hợp tác xã

Một trong những điểm sáng của Đề án tại An Giang là vai trò của các hợp tác xã trong tổ chức sản xuất và liên kết tiêu thụ. Hợp tác xã Vina Cam, xã Hòn Đất, tỉnh An Giang được xem là mô hình điển hình về sản xuất lúa giảm phát thải gắn với kinh tế tuần hoàn.

Ông Trần Minh Tâm, Giám đốc Hợp tác xã Vina Cam, cho biết: Tham gia Đề án, hợp tác xã tổ chức nông dân sản xuất đồng loạt theo quy trình, giảm giống, giảm phân, sử dụng drone phun thuốc và thu gom rơm. Nhờ đó, chi phí đầu vào giảm 10–15%, lợi nhuận của xã viên tăng từ 5–7 triệu đồng/ha mỗi vụ.

Không dừng lại ở khâu sản xuất, Vina Cam còn ký kết liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp, giúp xã viên yên tâm về đầu ra. Rơm rạ sau thu hoạch được thu gom bán cho đơn vị chế biến, vừa tăng thêm thu nhập, vừa giảm phát thải, hạn chế tình trạng đốt rơm gây ô nhiễm.

Toàn tỉnh hiện có khoảng 41 doanh nghiệp tham gia liên kết với nông dân và hợp tác xã trong khuôn khổ Đề án, với tỷ lệ hợp tác xã tham gia liên kết đạt 23,6%. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng vùng nguyên liệu lớn, đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu.

Sản xuất lúa chất lượng cao, giảm phát thải không chỉ mang lại lợi ích trước mắt cho nông dân mà còn mở ra cánh cửa cho hạt gạo An Giang trên thị trường quốc tế. Việc kiểm soát quy trình canh tác, ghi chép nhật ký sản xuất, truy xuất nguồn gốc giúp sản phẩm đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường cao cấp.

Bên cạnh thuận lợi, Đề án vẫn đối mặt không ít khó khăn như hạ tầng thủy lợi chưa đồng bộ, tỷ lệ thu gom rơm rạ còn thấp, liên kết tiêu thụ chưa tương xứng tiềm năng. Tuy nhiên, với sự đồng thuận của nông dân và quyết tâm của ngành nông nghiệp, những “điểm nghẽn” này đang từng bước được tháo gỡ.

Bà Nguyễn Thị Lê, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật An Giang, cho biết: thời gian tới, ngành nông nghiệp tỉnh sẽ tập trung đưa Đề án đi vào chiều sâu, hướng đến chất lượng, giảm chi phí và tăng thu nhập cho nông dân.

An Giang sẽ tiếp tục mở rộng diện tích áp dụng quy trình canh tác bền vững, đầu tư hoàn thiện hạ tầng thủy lợi để áp dụng hiệu quả tưới ngập khô xen kẽ; nâng cao năng lực cho hợp tác xã; đẩy mạnh cơ giới hóa, chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc. Đồng thời, tỉnh tăng cường mời gọi doanh nghiệp liên kết sản xuất – tiêu thụ, xây dựng thương hiệu gạo chất lượng cao, phát thải thấp phục vụ xuất khẩu.

Với lộ trình rõ ràng và những kết quả đã được kiểm chứng trên đồng ruộng, Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại An Giang đang khẳng định hướng đi đúng đắn. Không chỉ góp phần bảo vệ môi trường, Đề án còn nâng tầm giá trị hạt lúa, đưa nông nghiệp An Giang phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập sâu rộng.

Theo Lê Hoàng Vũ/ NNVN