Tối ngày nghĩ đến loài cây gỗ rừng quý hiếm

Những ngày tháng 12 chúng tôi tìm về khu vườn ươm cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên của anh Hòa ở thôn Nhị Hà, xã Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn.

Ngay từ phía ngoài đường dẫn vào vườn là những cây hoàng đàn cao chừng 10m đang xanh tốt.

Vừa đón chúng tôi, anh Hòa chia sẻ đây là những cây đã có tuổi trên 25 năm các anh ạ, là những cây đủ tiêu chuẩn để làm giống đấy.

Chưa kịp nói hết câu, thì điện thoại của anh Hòa lại reo lên, một vị khách gọi điện qua Zalo để nhờ tư vấn về cách trồng cây hoàng đàn mới mua từ vườn.

Sau chừng 10 phút, dứt câu chuyện với khách hàng, anh Hòa cười tươi cho biết: Các anh thông cảm, khách hàng vừa nhận được cây, đang trồng lên mình phải tư vấn trực tiếp từ đào hố, trồng cây và tưới nước…

“Ngày nào tôi cũng nhận được những cuộc điện thoại để tư vấn cho khách hàng như này. Dù nhiều khách đến tận vườn, tôi cũng hướng dẫn cụ thể nhưng về nhà họ vẫn gọi điện để được tư vấn thêm mới yên tâm” anh Hòa cho hay.

Bên chén nước chè nóng, anh Hòa chia sẻ cho chúng tôi biết thêm về cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên, đây là loại cây với chất gỗ cứng, nhất là phần lõi, gỗ có mùi thơm dịu nhẹ và đặc biệt là khả năng tạo ra lớp nhựa trắng mịn như tuyết khi gặp thời tiết thích hợp.

Loại gỗ này có giá trị kinh tế cao, chính vì vậy trước đây từng bị săn lùng ráo riết, đã đẩy loài cây rơi vào tình trạng bị khai thác cạn kiệt.

Sinh ra và lớn lên ở Hữu Lũng, tuổi thơ của anh Hòa đã đã được nghe những câu chuyện của cha ông kể về mùi hương kỳ diệu của gỗ hoàng đàn tuyết Hữu Liên, vì vậy ngay từ nhỏ anh Hòa đã say xưa muốn tìm hiểu về loại cây này.

Tuy nhiên, trên thực tế những năm trước cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên gần như vắng bóng ngay trên chính quê hương. Sách, báo, tài liệu… cũng rất ít thông tin, vì vậy khi lớn lên, nỗi trăn trở ấy lại càng thôi thúc anh Hòa bắt đầu cuộc hành trình ngược ngàn tìm giống.

Anh Hòa chia sẻ: Cách đây hơn chừng 15 năm, tôi đã tự mình dong duổi trên chiếc xe máy, đi không biết bao nhiều km để vào các xã Hữu Liên, Cai Kinh, Vạn Linh... cứ nghe đâu có cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên là tôi lại tìm đến để hỏi thăm.

Tôi đã dành hàng giờ nghe những người thợ rừng già chia sẻ từ ký ức của họ về đặc tính của cây, hình dáng lá kim khi còn nhỏ đến cấu trúc phân tầng lá khi trưởng thành…

Cùng với đó, để có thêm kiến thức về cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên, anh Hòa còn tìm đến các cán bộ Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn, Công ty CP Giống lâm nghiệp Đông Bắc để tìm hiểu thêm về đặc tính và cây giống.

Trong quá trình tích lũy kinh nghiệm từ thực tế qua những lời kể, anh Hòa đã tự mình “sáng chế” ra một phương pháp thử giống vô cùng đặc biệt là cắn thử vào quả hoàng đàn để cảm nhận về cây.

Quả chính là kết tinh rõ nét nhất về cây trồng, vì vậy khi cắn vào quả, bằng vị giác và cảm quan cá nhân, anh Hòa đã có thể phân biệt được đâu là giống hoàng đàn tuyết Hữu Liên đạt chuẩn, cây nào cho nhiều dầu, cây nào ít dầu, để từ đó lựa chọn ra những cây giống đầu dòng tốt nhất.

Trồng cây "bí mật" với 0 đồng, nay có vườn ươm tiền tỷ

Năm 2014, anh Hòa chính thức bắt tay vào việc ươm giống cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên. Đây là một thách thức lớn bởi hoàng đàn tuyết Hữu Liên là loài cây lưỡng tính, việc thụ phấn và lấy hạt đạt chuẩn đòi hỏi sự kiên nhẫn cực độ.

Anh Hòa cho biết thêm: Muốn có giống tốt, thì bắt buộc cây bố mẹ phải đạt chuẩn, phải trồng ở khu vực riêng để tránh việc thụ phấn chéo. Vì vậy tôi đã dày công xây dựng một khu vườn gần 100 cây bố mẹ riêng biệt, trong đó có nhiều cây đã trên 25 năm tuổi để đảm bảo nguồn gen ổn định nhất.

Đến nay, cơ ngơi về hoàng đàn của anh Hòa đã rộng hơn 1ha với hàng vạn cây, được quy hoạch khoa học thành các khu: Vườn cây bố mẹ đầu dòng đạt chuẩn, nhà màng hiện đại với cây ươm và những khu vườn cây con theo từng độ tuổi.

Việc ứng dụng công nghệ nhà màng trong ươm giống cây hoàng đàn đã giúp bảo vệ cây con khỏi những biến động khắc nghiệt của thời tiết, nâng cao tỉ lệ sống sót.

Hiện nay khách hàng trên toàn quốc tìm đến anh Hòa chủ yếu qua các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo. Cây được bán từ 200.000 đồng trở lên, mỗi năm anh Hòa cũng có thu nhập vài trăm triệu đồng từ việc bán cây giống.

Không chỉ dừng lại ở việc ươm bán cây giống, anh Hòa đã thành công trong việc chiết xuất tinh dầu từ lá, thân, rễ, quả của cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên, từ đó mở ra một hướng đi mới đầy triển vọng trong ngành dược liệu và nước hoa cao cấp…

Tuy nhiên, với anh Hòa, thành công không chỉ đo đếm bằng tiền bạc. Đó là lý do mà anh Hòa luôn sẵn lòng tư vấn kỹ thuật tỉ mỉ cho từng khách hàng ở khắp mọi miền, giúp họ hiểu đúng giá trị và cách chăm sóc để cây có thể phát triển bền vững hàng chục, hàng trăm năm.

Bên cạnh đó để gieo mầm ý thức cho thế hệ mai sau, anh Hòa đã thiết kế khu vườn có một không gian xanh để cho khách tham quan, nơi mọi người có thể đến tận mắt chiêm ngưỡng những cây hoàng đàn quý hiếm và hít hà mùi hương đặc trưng của núi rừng.

Thời gian qua khu vườn đã đón nhiều đoàn khách, nhưng đặc biệt nhất là đoàn các cháu học sinh mầm non trên địa bàn xã Hữu Lũng đến tham quan và trải nghiệm.

Nhìn những ánh mắt ngây thơ chăm chú quan sát vườn cây, những thân cây cao lớn hay những chiếc lá cây hình bông tuyết... anh Hòa tin rằng mình đang góp phần gieo những mầm non cho ý thức về tình yêu thiên nhiên và lòng tự hào về cây quý trên quê hương xứ Lạng.

Tháng 9/2025 vừa qua vườn cây hoàng đàn tuyết Hữu Liên của anh Hòa đã trở thành vườn đầu tiên trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn được Chi cục Kiểm lâm tỉnh Lạng Sơn cấp mã số cơ sở trồng thực vật rừng nguy cấp quý hiếm với mục đích kinh doanh thương mại trong nước.B

Theo HOÀNG TÍNH/ DÂN VIỆT