Trăn trở những mùa hành rớt giá

ĐBSCL là vựa nông sản của cả nước nhưng vẫn thường đối mặt với điệp khúc được mùa, mất giá. Củ hành tím - một đặc sản của vùng Vĩnh Châu (tỉnh Sóc Trăng cũ) và Duyên Hải (tỉnh Trà Vinh cũ) cũng không ngoại lệ.

Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, mỗi năm chỉ riêng Vĩnh Châu đã sản xuất hơn 117 nghìn tấn hành tím. Thế nhưng nghịch lý xảy ra khi thường vào mùa thu hoạch, nguồn cung khổng lồ khiến khoảng 50 - 60 nghìn tấn hành bị tồn đọng, giá rớt thê thảm.

ThS Nguyễn Văn Vũ An, Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp (Trường Đại học Trà Vinh) chia sẻ: “Tới mùa, một ký củ hành tím có khi chỉ 5 ngàn đồng. Tính riêng công bó, thu hoạch đã hơn giá bán, vì thế nông dân rất khổ. Chính thực tế này đã thôi thúc nhà trường đưa ra những đặt hàng khởi nghiệp, khuyến khích sinh viên tìm lời giải cho các nông sản địa phương. Và ý tưởng về nước mắm chay từ củ hành tím của Sơn Trần Minh Mẫn - sinh viên năm 3 ngành Công nghệ thông tin đã ra đời từ đó”.

Dự án CUHATI (viết tắt của "củ hành tím”) được Mẫn và ba người bạn cùng khởi xướng với mục tiêu tạo ra sản phẩm gia vị mới lạ, có lợi cho sức khỏe và giúp nông dân tiêu thụ hành tím. Đó là hướng đi chưa từng có ở Việt Nam.

Để cho ra đời sản phẩm đầu tiên, Mẫn mất gần 18 tháng mày mò, thất bại không biết bao lần. Sau hàng chục lần thử nghiệm, nhóm đã hoàn thiện công thức lên men tự nhiên. Hành tím trộn với muối theo tỷ lệ 3:1, trong đó 80% là hành tím tươi, kết hợp thêm đậu nành tăng đạm và khóm (dứa) tạo vị ngọt tự nhiên. Hỗn hợp được ủ kín khoảng 6 tháng, sau đó đun tiệt trùng và đóng chai.

Kết quả là một loại nước mắm chay có hương vị đậm đà, hậu vị thanh nhẹ, hoàn toàn không dùng hóa chất. Đặc biệt, phần bã hành tím sau chiết xuất được tận dụng làm phân bón hữu cơ, khép kín chu trình sản xuất xanh, đúng tinh thần kinh tế tuần hoàn.

Sản phẩm đã được Trung tâm Phân tích - Kiểm nghiệm của Trường Đại học Trà Vinh xác nhận đạt chuẩn an toàn chất lượng. “Chúng em không chỉ muốn bán sản phẩm mà muốn tạo ra một câu chuyện, từ nỗi khổ của nông dân đến niềm tự hào của người tiêu dùng”, Mẫn nói.

Gọi vốn thành công 1,3 tỷ đồng

Khi dự án CUHATI tham gia Demo Day 2025 - chương trình gọi vốn khởi nghiệp do Vườn ươm doanh nghiệp tỉnh Vĩnh Long (thuộc Trường Đại học Trà Vinh) tổ chức, sản phẩm nước mắm chay từ hành tím đã chinh phục ban giám khảo và nhà đầu tư.

Mẫn nhận được lời đề nghị rót vốn 1,3 tỷ đồng. Nhà đầu tư mua lại phần lớn cổ phần nhưng vẫn giữ Mẫn ở vị trí điều hành với 30% cổ phần, tiếp tục phát triển dự án.

Không chỉ cứu những củ hành tím khỏi cảnh bị bỏ phí, CUHATI còn khơi dậy tinh thần đổi mới trong giới trẻ miền Tây. Từ sản phẩm nhỏ, hành trình ấy đang truyền đi thông điệp lớn: sáng tạo vì cộng đồng, khởi nghiệp để quê hương giàu đẹp hơn.

Khoảnh khắc ấy trở thành cột mốc khó quên với Mẫn khi hành tím quê mình lần đầu được nhìn nhận như một sản phẩm có thể đi xa.

Theo ThS Nguyễn Văn Vũ An, CUHATI có tiềm năng lớn không chỉ ở yếu tố vùng miền mà còn ở xu hướng tiêu dùng lành mạnh, ăn chay, giảm thải carbon. “Nếu được đầu tư bài bản, sản phẩm này hoàn toàn có thể phát triển thành sản phẩm OCOP của địa phương, góp phần nâng giá trị cho hành tím miền Tây”, ông nói.

Không dừng lại ở đó, Mẫn và nhóm đang nghiên cứu thêm 5 - 6 sản phẩm từ hành tím như siro ho, dầu gội, xà phòng và mặt nạ dưỡng da nhằm mở rộng chuỗi giá trị nông sản.

Sự thành công của CUHATI là một trong những điểm sáng của phong trào khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo tại tỉnh Vĩnh Long. Cùng với dự án của Mẫn, còn có bốn dự án khác cũng gọi vốn thành công trong chương trình Demo Day năm nay với tổng số vốn hàng tỷ đồng, mở ra tín hiệu tích cực cho khu vực ĐBSCL.

Cụ thể: Công ty TNHH MTV Quảng cáo in sáng tạo rót vốn 400 triệu đồng (5% cổ phần) cho dự án của ThS Nguyễn Văn Ngà; Công ty TNHH Cua Cơ Bắp đầu tư 1 tỷ đồng cho 5 chuỗi cửa hàng (mỗi cửa hàng 5% cổ phần); Trà Bảo Gan Đinh Tửu đang thương lượng rót vốn 350 triệu đồng cho 35% cổ phần với TS Nguyễn Hữu Thi; Bò ký gửi 360 nhận đầu tư hiện vật 100 con bò vỗ béo.

PGS.TS Nguyễn Minh Hòa, Hiệu trưởng Trường Đại học Trà Vinh (TVU) chia sẻ: “Từ ý tưởng/mô hình đến thuyết phục nhà đầu tư rót vốn ra cho các dự án là hành trình dài và không dễ dàng. Tất cả những chương trình TVU triển khai về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp thời gian qua đều hướng đến đầu ra là thành lập doanh nghiệp, kêu gọi vốn đầu tư phát triển, hướng đến thành công. Bước đầu tín hiệu rất đáng mừng. TVU đã đạt cột mốc quan trọng thứ 2. Nếu tiếp tục phát huy mạnh hai khâu đầu thì tương lai các doanh nghiệp khởi nghiệp thành công qua hệ sinh thái đổi mới, sáng tạo và khởi nghiệp của TVU là không xa”.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp xanh

Theo Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Vĩnh Long, trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Vĩnh Long rất quan tâm đầu tư vào lĩnh vực khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo nền tảng thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu và phát triển. Tỉnh đã đầu tư hơn 2 tỷ đồng hỗ trợ 36 dự án khởi nghiệp sáng tạo.

Hiện địa phương đang triển khai đồng bộ các giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW. Tỉnh chú trọng xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, gắn kết chặt chẽ “ba nhà” (Nhà nước - nhà trường - nhà doanh nghiệp), khuyến khích doanh nghiệp đặt hàng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ AI, IoT, Big Data vào sản xuất và dịch vụ.

Hiện toàn tỉnh có 6 tổ chức ươm tạo, hàng chục dự án khởi nghiệp được hỗ trợ. Vĩnh Long sẽ hình thành Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Trung tâm Ứng dụng đổi mới sáng tạo - hai đầu mối chủ lực trong nghiên cứu, triển khai công nghệ số, điều phối dữ liệu và kết nối chính quyền - doanh nghiệp - người dân, hướng đến nền kinh tế số năng động, hiện đại. Riêng Trường Đại học Trà Vinh (thuộc UBND tỉnh Vĩnh Long) là đơn vị nhiều năm liền nằm trong nhóm 100 trường đại học có ảnh hưởng và đổi mới sáng tạo nhất thế giới (WURI Ranking), năm 2025 xếp hạng 29, tăng 13 bậc so với năm trước.

Theo Minh Đảm - Hoàng Vũ/ NNVN