Cây Mã đề được gọi với nhiều tên khác nhau như mã đề á, xa tiền... Đây là một loại câu có đặc điểm thân ngắn sống lâu năm. Lá Mã đề hình thìa, có cuống dài, mọc thành cụm từ gốc có gân dọc theo phiến đến ngọn. Đặc biệt hoa mã đề mọc ở nách lá, có cuống dài. Hoa đều, lưỡng tính, 4 cánh đài xếp chéo nhau, 4 cánh hoa mầu nâu, 4 nhị có chỉ nhị mảnh và dài. Dù không sặc sỡ như nhiều loài hoa khác nhưng hoa Mã đề thể hiện sức sống mãnh liệt, có thể vươn lên ở mọi điều kiện thời tiết khắc nghiệt nhất.

Theo nhiều tài liệu, cây Mã đề có khả năng chữa một số bệnh về đường tiêu hóa, chữa ho tiêu đờm, sỏi niệu,.. Ở Việt Nam lá cây Mã đề non được dùng làm rau như các loại rau cải khác. Lá cây Mã đề non được dùng để ăn sống, dùng để xào, nấu các món canh rau mặn và chay. Canh mã đề nấu với tôm, thịt ăn rất ngon và có tác dụng giải nhiệt, tiểu tiện dễ dàng.

Nhìn chung, đây là loại rau có không ít công dụng trong việc bổ trợ sức khỏe con người, và cũng là một loại rau dễ trồng và chăm sóc.

Cây Mã đề có rất nhiều công dụng chữa bệnh khác nhau. Ảnh minh họa

Đất trồng và điều kiện phát triển của cây Mã đề

Cây Mã đề là một loại cây ưa sáng nhưng lại có thể thích ứng với nhiều loại đất khác nhau. Đây chính là một đặc điểm thuận lợi cho người trồng cây Mã đề không phải mất quá nhiều thời gian lựa chọn hay chăm sóc. Tuy nhiên cũng cần phải đảm bảo các yêu cầu như thoáng, tơi xốp, giàu dinh dưỡng nhất là không bị ô nhiễm. Nếu trường hợp đất bị ô nhiễm trước khi trồng nên phơi ải đất, có thể bón vôi để khử trùng. Khi khi gieo hạt nên dùng phân bón lót giúp cây có dinh dưỡng phát triển.

Cách chọn hạt giống cây Mã đề

Để việc trồng cây Mã đề thành công thì việc lựa chọn hạt giống cực kỳ quan trọng. Cần phải đảm bảo chất lượng, không sâu bệnh, mua tại cửa hàng có uy tín.

Gieo trồng và chăm sóc cây Mã đề

Kỹ thuật trồng cây Mã đề bằng cách gieo hạt. Trước khi tiến hành gieo cần làm đất phẳng sau đó gieo hạt trực tiếp lên đất. Sau khi gieo hạt phun nhẹ nước tạo độ ẩm cho đất kích thích hạt nhanh nảy mầm.

Cách chăm sóc cây Mã đề

Trong thời gian đầu mới trồng cây Mã đề cần cung cấp đầy đủ nước cho cây, tạo độ ẩm cho đất giúp hạt nhanh phát triển. Ngoài ra khi trồng cây mã đề nên chú ý tới các loại sâu ăn lá. Tuy nhiên với các loại sâu này bạn có thể dùng các phương pháp thủ công để trừ, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật.

Kỹ thuật trồng cây Mã đề làm thuốc chữa nhiều bệnh tại nhà cực tốt. Ảnh minh họa

Tác dụng của cây Mã đề

Theo lương y Nguyễn Bá Thành - chủ cửa hàng bán thuốc Đông ý tại Hà Nội, trong lá cây Mã đề giàu canxi và các khoáng chất khác, với 100 gram lá chứa một lượng vitamin A rất lớn. Toàn thân chứa một glucozit gọi là aucubin hay rinantin còn gọi là aucubozit. Trong lá có chất nhầy, chất đắng, carotin, vitamin C, vitamin K. Trong hạt chứa chất nhầy, axit plantenolic, adnin và cholin.

Nước sắc cây Mã đề rất mát lại có tác dụng bổ thận, tăng cường đào thải chất độc cho thận. Chính vì vậy mà trong các bài thuốc dân gian điều trị các bệnh về thận bao giờ cũng có vị thuốc Mã đề.

Lá Mã đề có thể chữa đàm nhiệt, ho lâu ngày, viêm khí quản, viêm thận và bàng quang, bí tiểu tiện, tiểu tiện đau rít ra máu hoặc ra sỏi, phù thũng, mắt đau nhặm sưng đỏ (sung huyết), thử thấp ỉa chảy, nôn ra máu, chảy máu cam, sang độc.

Hạt có thể điều trị tiểu tiện bế tắc, ỉa chảy, kiết lỵ do thử thấp, đau mắt đỏ có màng sưng.

Tuy có nhiều công dụng nhưng theo lương y Nguyễn Bá Thành, không dùng Mã đề cho phụ nữ có thai, người già thận yếu hay đi tiểu về đêm. Đối với trẻ nhỏ, nếu dùng Mã đề để điều trị ho sẽ hay gây hiện tượng đái dầm. Nhất là người dân nên tránh nhầm lẫn với cây Mã đề nước. Khi dùng Mã đề trong thực phẩm cần kiêng kị những chất kích thích đưa vào cơ thể gây nóng như: rượu, cà phê, gia vị...

Một số bài thuốc chữa bệnh từ Mã đề

Nóng gan mật và nổi mụn: Một nắm mã đề tươi rửa sạch nấu với 100g heo, hai thứ thái nhỏ, cho mắm muối vừa ăn để dùng vào buổi cơm trưa liên tục trong 6 -7 ngày. Có thể lấy một ít rau mã đề tươi rửa sạch giã nát nhuyễn đắp vào nơi có mụn, lấy băng dính lại. Khi dùng thức ăn này cần kiêng cay nóng, không rượu, cà phê.

Chảy máu cam: Hái một nắm má đề tươi, rửa sạch, giã nát, tẩm thêm ít nước vắt lấy nước cất uống. Người bệnh nên nằm yên trên giường gối cao đầu, bã mã đề đắp lên trán.

Bí tiểu tiện: Dùng 12g hạt mã đề sắc uống làm nhiều lần trong ngày, có thể sắc cùng một ít lá để uống.

Viên phế quản: Mỗi ngày dùng 6 -12g hạt mã đề hay dùng cả cây sắc uống nhiều lần trong ngày.

Chốc lở ở trẻ nhỏ: Dùng một nắm rau mã đề tươi rửa sạch thái nhỏ, nấu với 100g - 150g giò sống cho trẻ ăn liền trong ngày sẽ khỏi. Nếu trẻ nhỏ ăn canh này thương xuyên phòng được chốc lở.

Tiểu tiện ra máu: Dùng cây mã đề một nắm to rửa sạch giã nát vắt lấy nước cốt uống vào lúc đói bụng hoặc thêm cỏ mực hai thứ bằng nhau cũng làm theo như trên và uống lúc đói.

Theo An Dương/ VietQ