Sau trận mưa lớn, cả cánh đồng rộng hàng chục ha tại xã Xuân Thủy (huyện Lệ Thủy, Quảng Bình) đã bị đổ rạp ngay trong sáng sớm khi “ông chủ nông dân trẻ” Trần Duy Khánh chuẩn bị đưa máy ra đồng thu hoạch lúa. “Lúa bị đổ rạp vào giai đoạn này không ảnh hưởng lớn đến năng suất mà chỉ phải tăng thêm chi phí máy gặt thu hoạch thôi. Đánh giá lại thì mỗi ha cũng cho lãi từ 25 - 30 triệu đồng”, anh Khánh nói chắc.

Thiết bị bay rải phân trên diện tích sản xuất lúa của anh Trần Văn Khánh trong vụ đông xuân 2023 - 2024. Ảnh: T. Phùng.

Nuôi ước mơ cánh đồng tôm cá…

Lớn lên, đi học, làm nghề ở vùng lúa Lệ Thủy nhưng chàng thanh niên Trần Duy Khánh lại chẳng có ngày nào làm nông dân.

Vậy nhưng, những hình ảnh cánh đồng lúa sau vụ gặt đầy tôm cá vẫn còn lưu giữ trong anh. "Tôi vẫn nhớ như in mỗi trưa hè, bố mẹ đi gặt lúa về còn lấm lem bùn đất vẫn mang theo về mớ tôm tép tươi rói hay mớ cá lóc. Rồi sau đó, nồi canh rau nấu tép đồng, nồi cá lóc kho ớt được dọn ra”, anh Khánh nhớ lại chuyện một thời.

Thấy đồng ruộng ngày càng bạc màu, tôm cá cũng hết, anh Khánh thấy chạnh lòng. Rồi có bữa xem tivi, thấy người ta làm lúa hữu cơ, rồi cá tôm sau vụ gặt cũng nhiều, anh thầm nghĩ họ làm được thì mình làm được. Vậy rồi, gác lại nghề đang làm, anh quyết định làm nông dân thứ thiệt luôn. Cơ duyên tới khi Trung tâm Khuyến nông - Khuyến ngư Quảng Bình làm cầu nối để anh Khánh “bắt tay” với Tổng Công ty Sông Gianh cung ứng phân bón, giống lúa và bao tiêu sản phẩm. Có những ngày, anh Khánh cất công lên vùng ruộng Hoàng Cồn, Chéo Đại… của thôn Xuân Lai là vùng ruộng lớn nhất của xã để thuê lại của gần 200 hộ dân với tổng diện tích khoảng 22ha để “thỏa chí” làm ruộng cho tôm cá về.

Mô hình áp dụng khoa học công nghệ, sử dụng phân bón hữu cơ vào sản xuất lúa đầu tiên tại tỉnh Quảng Bình. Ảnh: T. Phùng.

“Làm nông dân nhưng phải đưa công nghệ về đồng ruộng mới được, mới đúng nghĩa nông dân kiểu mới, vắt lên vai công nghệ thì mới thành công”, anh Khánh nói vậy. Và mô hình canh tác nông nghiệp ứng dụng công nghệ đầu tiên được “trình làng” trên đất Quảng Bình.

Ngày tổ chức gieo sạ lúa bằng thiết bị bay nhiều người đi xem. Lạ và vui mắt lắm. Ông Hoàng Văn Thành (nông dân sau này nhận làm bảo vệ đồng cho anh Khánh) hay tin, ra ruộng xem từ sớm rồi cứ tấm tắc: “Mấy lần tôi có thấy máy bay này bay gieo lúa, bón phân cho lúa ở mấy tỉnh phía Nam thôi. Bây chừ mới được tận mắt thấy, tận tay sờ cái cánh quạt bay của máy”.

Hơn một tháng sau ngày bay gieo sạ, anh Trần Quang Hùng, cán bộ kỹ thuật của Tổng Công ty Sông Gianh - người điều khiển thiết bị bay mới đủ can đảm để vào thăm ruộng. Thấy lúa trên đồng lên đẹp, mật độ đều làm anh như muốn hét to sung sướng. Hùng bảo: “Vì bay lần đầu, kinh nghiệm bay chưa có nên cứ lo hạt giống chỗ thưa, chỗ dày, thậm chí chỗ không có thì cũng mệt với anh Khánh chứ không đùa đâu. Lấy công đâu mà bù vào thuê người đi cấy dặm lúa. Nay thì vững tâm rồi, lúa đẹp như tranh”, anh Hùng phấn khởi.

Tôm, cá đã về trên vùng ruộng sản xuất theo hướng hữu cơ. Ảnh: T. Phùng.

Thêm 3 lần bay rải phân hữu cơ vi sinh cho ruộng nữa thì người bay lẫn chủ ruộng đều nhẹ lòng. Lúa lên nhanh, đẻ nhánh khỏe và không thấy sâu bệnh hại. Ông Hoàng Văn Thành ngày nào cũng vác cuốc thăm ruộng. Đứng từ xa là thấy ruộng của Khánh có màu xanh non đẹp hơn nhiều so với thửa lúa canh tác theo lối truyền thống của bà con.

Có hôm, ông Thành bảo anh Khánh mua giống cá lóc thả vào ruộng để nuôi xem sao. “Tỷ lệ cá sống cao lắm và lớn cũng nhanh. Ngày thu hoạch lúa thì cá cũng bằng cán dao” - ông Thành nói như khoe. Ngoài cá lóc, ông Thành còn phát hiện trên ruộng lúa có nhiều cá cờ (các lia thia). Ông Thành nói với mọi người: “Mới chỉ một vụ bón phân hữu cơ mà đất và nước trong ruộng thay đổi hẳn. Trên ruộng xuất hiện tôm, tép, cá là biết môi trường đang tốt lên”.

Mấy ngày trước khi thu hoạch lúa, anh Khánh cho tháo cạn nước. Ông Thành mang lưới véc ra đơm ở miệng cống cũng kiếm được mấy mớ tôm, tép tươi rói. “Mấy vụ sau thì chắc chắn cá lóc rồi tôm tép trên đồng sẽ nhiều lên cho coi. Khi đó, gặt lúa xong là bắt cá, cúc tôm được rồi” - ông Thành nói thêm.

Nông dân trẻ Trần Văn Khánh bên diện tích lúa không bị đổ rạp sau trận mưa lớn. Ảnh: T. Phùng.

Nông dân vừa nhàn, vừa lãi lớn

Anh Khánh bảo, đưa mô hình này vào sản xuất cũng là để chứng minh cho việc áp dụng công nghệ vào đồng ruộng thì nông dân sẽ nhàn hơn, thu nhập cao hơn.

“Trên cánh đồng, tất cả đều được cơ giới và áp dụng công nghệ vào sản xuất. Ví như làm bằng máy cày, lồng, gieo và bón phân dùng thiết bị bay. Khi thu hoạch có mát gặt, ô tô vận chuyển đến nơi tiêu thụ. Nghĩa là khâu nào, công đoạn nào cũng đều có máy móc, công nghệ hỗ trợ, nông dân không phải vất vả chân lấm, tay bùn mà chi phí đầu vào giảm nhiều” - anh Khánh nói.

Rồi như để chứng minh, anh Khánh cho hay, giai đoạn gieo sạ, thay vì gieo dày với mức 140kg giống/ha như truyền thống thì sau khi dùng công nghệ chỉ còn 70kg. Phân hữu cơ vi sinh Sông Gianh được bón lần thứ 3 trên đồng lúa với mức 200kg/ha, những vụ sau sẽ giảm còn 100kg/ha. Qua quá trình sản xuất, sử dụng cơ giới và công nghệ đã tiết kiệm nhân công khoảng 50 công/ha.

Chia sẻ kinh nghiệm ban đầu, anh Khánh cho hay, việc sử dụng thiết bị bay gieo sạ ở vụ đông xuân vừa qua còn bị động. Lý do vào thời điểm xuống giống cuối năm ở Quảng Bình thường xảy ra gió đông lớn. Nếu nông lịch đã có, những ngày gieo sạ gặp gió đông kéo dài thì rất khó. Khi đó, thiết bị bay hoạt động kém hiệu quả, khó khăn trong việc rải đều hạt giống. “Để chủ động hơn, vụ sau tôi sẽ đưa máy sạ cụm xuống đồng. Vì bất kể thời tiết nào thì máy sạ cụm vẫn hoạt động tốt và hiệu quả sản xuất tương đương với dùng thiết bị bay” - anh Khánh nói thêm.

Dù lúa bị mưa lớn làm đổ rạp trước ngày thu hoạch nhưng mô hình vẫn được đánh giá có hiệu quả lớn. Ảnh: T. Phùng.

Dù toàn bộ diện tích lúa gần thu hoạch bị trận mưa lớn làm đổ rạp nhưng theo anh Khánh thì năng suất, chất lượng không bị ảnh hưởng là bao. Chỉ có tiền thuê máy gặt tăng cao do máy phải chạy chậm, tốn thời gian và tiêu hao nhiên liệu lớn hơn.

Ngồi bên bờ ruộng, nơi có vạt lúa gần bờ không bị đổ rạp, anh Khánh gom những bông lúa chín vàng, trĩu hạt trong lòng bàn tay rồi nói với chúng tôi: “Qua đánh giá cho thấy năng suất đạt khoảng 75 tạ/ha. Chắc chắn những vụ sau lúa sẽ tốt hơn, năng suất cao hơn vì đất ruộng đã được cải thiện tốt và tôm, cá cũng sẽ nhiều hơn”. Anh Khánh cũng cho hay, những ngày sắp thu hoạch lúa, lãnh đạo một số địa phương, ban ngành trong và ngoài tỉnh đã ra tận ruộng để thăm mô hình và nghiên cứu áp dụng tại địa phương mình.

Vụ lúa đông xuân này, anh Khánh thu hoạch đến đâu được Tổng Công ty Sông Gianh thu mua lúa tươi ngay tại ruộng đến đó với giá 7 triệu đồng/tấn.

Ông Đặng Vũ Thái, Giám đốc Nhà máy sản xuất Giống cây trồng (Tổng Công ty Sông Gianh) cho biết, phía Công ty đã hỗ trợ thêm cho hộ dân liên kết bao bì đựng lúa, hỗ trợ vận chuyển. “Hiện Công ty đang thu mua lúa với giá cao cho nông dân. Vụ hè thu tới, Công ty sẽ mở rộng mô hình sản xuất theo hướng hữu cơ và ứng dụng công nghệ vào sản xuất tại thị xã Ba Đồn (Quảng Bình) và một số địa phương khác” - ông Thái chia sẻ.

Ông Trần Quốc Tuấn, Giám đốc Sở NN-PTNT Quảng Bình cho hay, từ mô hình ban đầu này, Sở sẽ đề nghị các địa phương có kế hoạch mở thêm nhiều mô hình điểm, tăng diện tích gieo sạ, bón phân bằng thiết bị bay điều khiển từ xa trong những vụ mùa sau.

“Chúng tôi cũng kêo gọi các doanh nghiệp liên kết với bà con nông dân như thuê đất ruộng, tích tụ ruộng đất, liên kết với các hợp tác xã… để đưa công nghệ vào đồng ruộng và canh tác theo hướng hữu cơ nhăm tăng thu nhập cho nông dân, doanh nghiệp cũng có lãi”, ông Trần Quốc Tuấn nói.

Theo TÂM PHÙNG/ NNVN