I. Giới thiệu:

Chà là có tên khoa học là Phoenix dactyiifera. Nguồn gốc xuất phát từ Trung tâm Bắc phi châu và được gieo trồng cung cấp thực phẩm cho Hy Lạp cách đây hơn 1.000 năm. Các nước Trung đông cũng trồng chà là ở các ốc đảo, sa mạc để lấy trái ăn.

Chà là thuộc họ cau dừa nhưng phiến lá cứng và bén hơn, tàu lá dài 4-6 m. Bẹ lá gần thân cây có nhiều gai nhọn dài đến 10 cm có thể gây thương tích nếu đụng nhầm.

II. Các loại giống:

Chà là có nhiều loại giống tùy theo sự lai giống giữa cây bố và cây mẹ. Có 3 loại chà là phổ biến hiện nay là: Medjool, Degiec, Zahidi. Chương trình Khuyến lâm và một số chương trình trồng rừng khác được đưa về tỉnh Ninh Thuận là giống Medjool.

Giá trị thương mại của cây chà là:

Ðiều kiện trồng chà là là rất khắc nghiệt về đất đai thiên nhiên cũng như kỹ thuật trồng. Chà là là món ăn qúi, có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao nhưng rất ít nước có khả năng sản xuất để cung ứng cho thị trường. Hiện nay ,nhu cầu chà là của con người rất cao (tới 0,4 kg/người-năm) nên thị trường rất khan hiếm mặt hàng này.

Hiện nay tổng sản lượng chà là của thế giới đạt 2 triệu tấn/năm , giá trị kinh tế khoảng 10 tỉ USD.

Các nước Trung đông và Hy Lạp đã tiến xa về kỹ thuật sản xuất nên họ đã bỏ quên ưu thế này. Nếu chúng ta nắm biết nắm bắt cơ hội này với điều kiện thuận lợi có sẵn (đất đai, thời tiết, lao động và chủ trương) các nhà khoa học đứng ra tổ chức phát triển cây chà là ,chắc chắn sẽ đem về nguồn lợi lớn cho đất nước .

III. Kỹ thuật trồng:

- Chà là là loại cây trồng thích hợp với nhiều loại đất khác nhau, nhất là đất cát nghèo dinh dưỡng, đất có nước ngầm và có độ nóng cao. Ðặc biệt chà là có thể chịu đựng được nơi có độ mặn cao.
- Trồng bằng cây con từ 5-6 tháng tuổi. Nên trồng vào đầu vụ mưa để giảm công tưới và tăng tỉ lệ sống.
- Tùy theo địa hình của đất mà từng nơi mà có thể trồng tập trung hoặc trồng theo hàng và tùy thuộc vào điều kiện thời tiết khí hậu của từng vùng ta trồng cho phù hợp để cây đến tuổi dễ thụ phấn tự nhiên.
- Ðào hố qui cách 30 x 30 x 30 cm để trồng cây con. Mật độ 500 cây/ha với khoảng cách: hàng cách hàng 4-6 m, cây cách cây 4-6 m.
- Trước khi trồng ta nên xử lý đáy hố bằng phân bón vi sinh để cây dễ bén rễ, trồng xong nên tưới nước ngay để cây nhanh hồi phục .
- Thời gian 5-7 năm sau chà là sẽ cho quả. Thời gian này còn tùy thuộc vào đất, cách chăm sóc và thời tiết nơi trồng.

IV. Chăm sóc:

+ Ðề phòng sùng cắn rễ lúc mới trồng, chuột phá hại rễ, thỏ rình ăn lá non.
+ Mỗi tháng bón 0,01 kg phân NPK cho mỗi hố .
+ Tưới nước vào 6 tháng mùa khô của năm đầu mới trồng.
+ Khi cây còn nhỏ, dọn sạch cỏ xung quanh gốc để cỏ khỏi lấn át chà là mới trồng.

Lưu ý: Cần tủ gốc bằng rơm rạ, cỏ vào mùa khô để chống sự thoát hơi nước của đất.

+ Mỗi năm vào tháng 12 đến tháng 11 cần phải cắt lá già, khô khi lá non mọc, cắt đến 5-10 lá già. Khi lá non mọc ra phải cắt gai để sau này khỏi bị chấn thương.

V. Thụ phấn cho chà là:

Cây chà là nở hoa đón nhị đực trong 3 ngày, nếu có được thụ tinh thì kết trái ngay sau đó. Nếu không có phấn thụ tinh thì hoa héo đi sau 3 ngày kế tiếp. Ðể tăng khả năng đậu trái của hoa cái, ta có thể áp dụng biện pháp thụ tinh nhân tạo và biện pháp canh tác để tăng khả năng thụ phấn tự nhiên.

+ Thụ phấn nhân tạo:

Khi mùa hoa nở, nhà vườn thu lấy phấn hoa đực và dùng bông nhúng vào phấn hoa đực rồi tung lên vòi nhụy cái vào mỗi sáng sớm. Nếu bảo quản tốt, phấn hoa chà là có thể dùng trên một năm.

+ Thụ phấn tự nhiên:

Nếu để hoa đực nhờ gió côn trùng đưa phấn tới cho hoa cái thì trên một vườn nên trồng nhiều giống khác nhau để tăng cường thụ phấn ,làm như vậy sẽ tăng khả năng đậu quả cho chà là

VI. Chế biến:

+ Mùa chà là chín, nhà vườn nên hái từ từ những quả chín suốt, không hái quả non.
+ Muốn cho chà là ngon, có chất lượng cao thì phải để cho trái chín cây rồi mới thu hoạch.
+ Sau khi đem về nhà, nhà vườn cho rửa bằng nước vòi sen và sau đó dùng quạt để thổi nước cho khô. Xong lựa kích cở , cho vào hộp và đem tiêu thụ.

Theo Trung tâm Khuyến nông Ninh Thuận